Masanın üstünde okunmayı bekleyen, küçük bir tepe oluşturmuş kitaplar, yarım kalmış dergiler ve laptopda biriken bir sürü sekme... Eline kitabı alıyorsun ama bir türlü yoğunlaşamıyorsun. Dergideki yazılar sanki başka bir dil, aynı cümleyi birkaç defa tekrar tekrar okuyorsun ve uçup gidiyorlar. Hafta sonu tatilini bir türlü değerlendiremeden, bir şey yapmamış olmanın verdiği rahatsızlık duygusuyla yine, yeni hafta başlıyor.
Yorgunluk yönetimi, birkaç yansıda anlatılan; düzenli uyku, sağlıklı beslenme ve spordan ibaret değil. Yorgunluk yönetimi, içsel motivasyon, farkındalık ve kişisel kaynakları doğru kullanmak gibi birçok etkeni içinde barındırır. Birikmiş yorgunluk belirtileri arasında bilgiyi anlamada zorluk, karar vermede yavaşlama, öfke, bıkkınlık ve iletişim zorlukları yer alıyor.
Sürekli aktif olmayı öne çıkaran teknoloji döneminde daha dayanıklı olmak ve başarlı olmak için hep daha fazla çalışmamız gerektiğini duyuyoruz. Bu doğru olsa da, zorluklarla başa çıkabilmek için doğru bir şekilde dinlenmek çok daha önemli. Sonuçta kullandığımız gücü de bir şekilde geri yüklememiz gerekiyor. Günümüz iş yoğunluğunda imkansız gibi gelse de, bu durumlarda rutinin dışına çıkmak, düşünmeyi gerektirmeyen aktiviteler yapıp tabiri caizse “kafa tatili” yapmak en iyisi.
Ne kadar çok çalışırsam beni o kadar ileri götüreceğine inanıyordum. Haftada 42 saat neden 50 olmasın. Yedi saat uyku bence kolaylıkla beşe düşebilirdi. Hafta sonu aktiviteleri, aile ve arkadaşlar da çok önemli değildi, onun yerine fazla mesai yapabilirdim. Gün geçtikçe, enerjim azalıyor, gerçek anlamıyla dinlenmenin ve tükenen rezervleri doldurmanın ne kadar önemli olduğunu daha iyi görmeye başlıyordum... Bahsettiğim dinlenme, evde televizyon izlemekten ziyade doğada zaman geçirmek, rutinden uzaklaşmak, yürüyüş yapmak hatta en iyisi bambaşka bir alanda bir hobide uzmanlaşmak.
Ingiltere City Üniversitesinde yapılan araştırmada Paul Flexman, kısa bir hafta sonu tatilinin, bulunduğun yerin dışına çıkmanın uzun tatillerden daha etkili olduğu, ve çalışma verimini artırdığından bahsediyor: Yaşanılan rutinin dışında geçirilen bir gün bile beyni ve vücudu dinlendirip, daha zinde olmamızı sağlıyor.
İçsel motivasyon bazlı öz belirleme teorisine göre de insanların sağlıklı olabilmeleri için üç temel içsel motivasyonu bulunuyor:
özerklik; kendi kendine yeterli olabilme,
yeterlilik; insanın amaçlarına ulaşma yolunda kapasitesini kullanabilmesi,
ait olma ihtiyacı; sosyal ilişkiler kurmak.
Bu doğrultuda, ruhen ve bedenen sağlıklı olmak için temel psikolojik gereksinimlerimizin karşılanması gerekir. Yorgunluk yönetimi açısından bakılınca, günlük temel psikolojik ihtiyaçların giderilmesi dinlenme sürecinde de etkili olur. Böylece kendimize zor zamanlarda yardımcı olacak ek enerji kaynakları oluştururuz.
Kaynak teorisinde kilit nokta; günlük olarak, işyerinde kullandığın kaynakları kullanmadan kendine dinlenme sürecinde yeni kaynaklar oluşturmak. Yani dinlenmek için günlük rutinde yapılandan farklı bir aktivite seçmek. Örneğin tüm gün ofiste bilgisayar başında çalışan bir uzmanın, dinlenmek için bilgisayar oyunu oynaması dinlenme formülüne göre etki yaratmayacağı gibi, onu daha da çok yorar ve gün içinde kullandığı kaynaklarını tüketir. Sürekli oturarak, monoton bir işte çalışan insanların dağcılık gibi aktif hobiler edinmeleri dinlenmeyi artırır. Yorgunluk yönetiminde hedef, işten artan zamanlarda ek kaynak oluşturmak ve kullanılan kaynakları yerine koyabilmek. Sürekli çalışıp, fazla mesai yapıp, sosyal hayattan ve uykudan feragat ederek aslında tüm kaynakları tüketip, yerine yeni kaynaklar da koymamak biriken bir yorgunluğun oluşmasına ve daha çok başarısızlığa giden bir yol.
Esneklik, dayanıklılık, zihinsel güç; zor durumlarla baş etmenin bir çok farklı ismi var. Genelde güç veya dayanıklılık dendiğinde film sahnesi gibi, pilotun zor hava şartlarına karşı koyarak uçağı indirmeye çalışması, boksörün üst üste yediği yumruklara rağmen tekrar tekrar ayağa kalkması gibi uç örnekler canlanır gözümüzün önünde. Ancak gerçek dayanıklılık tutkularımız, hedeflediklerimiz ve sağlığımız arasında denge kurabilmektir.